Choma / Khoma / Hacımusalar antik kenti - Antalya, Elmalı

Khoma Antik Kenti, diğer adıyla Hacımusalar Höyüğü, Antalya ili Elmalı İlçesinin 15–20 km. güneybatısında, Elmalı Ovasının merkezine yakın bir noktada Hacımusalar ile Beyler köyleri arasında yer alan bir höyüktür. Hacımusalar, Beyler Höyük olarak da bilinmektedir, Deniz seviyesinden yaklaşık 1040 m yüksekliktedir.

George Bean’e göre burada dağınık halde bulunan mezarlar Khoma kentçiği kurulmadan önce var olduğudur. M.S. II.Yüzyılda Rhodiapolisli zengin Opramoas’ın büyük yardımlarını görmüş ve Myra metropolitliğine bağlı bir piskoposluk olmuştur

Kazılarda saptanan tabakalar Erken Tunç Çağı, Roma ve Bizans Demir Çağı'dır.  Khoma, Lykia birliğinden gelişmiş olan Koinon’un (eyalet birliği) yer aldığı otuz altı kent ve kentçikten biri olduğu sanılmaktadır. Bu kesimde yapılan kazılarda kırmızı ve siyah açkılı çanak çömlek parçaları ile pişmiş toprak figürler, bir mühür, ağırşaklar, tezgah ağırlıkları ve tunç iğneler ele geçmiştir

Höyük yuvarlak bir görünüme sahip olup 300 x 350m boyutunda, 10-12 m yüksekliğindedir. Kenarları yüksek ortası çukur olan höyüğün yamaçlarında teraslar görülmektedir.Höyük 1994 ten itibaren Doç. İlknur Özgen başkanlığındaki bir kazı ekibi tarafından kazılmaktadır. Höyükte çalışılan dört ana alanda yoğun mimari kalıntılarla karşılaşılmıştır. Doğu yamacında kerpiçten bir sur duvarı ile kuzey yamacında kerpiç duvarı destekleyen kum taşından diğer bir sur kalıntısı höyük yerleşmesinin oldukça iyi tahkim edilmiş olduğunu göstermektedir. Duvarların altında ele geçmiş olan çanak çömleklerle erken duvarlar M.Ö 6-5. yüzyıllara geç duvarlar ise Helenistik Döneme (M.Ö 2.yy) tarihlenebilmektedir. Doğudaki sur duvarları 30-35 kerpiç tuğla sırasına sahip olup, 3.5 m yüksekliğindeki kısmı ele geçmiştir.

Gün ışığına çıkartılmış olan buluntular, Höyüğün neolitik dönemden itibaren Kalkolitik Dönem ,Erken Tunç ve Demir çağlarında iskan edilmiş olduğunu, bu iskanın Roma ve Erkan Hristiyanlık Döneminde yoğunlaştığını belgelemektedirler. Höyüğün ortasında 3 evreli bir kilise yapısı bulunmaktadır. Erken kilise dikdörtgen şeklinde bir bazilika yapısı olup geç 5. ve 6 yy a, planı değiştirilmiş, üç konçlu kilise yapısı da geç 6. ve 7 yy a tarihlenmektedir. Geç devir kilisesi dediğimiz kubbeli kilise yapısı 10 ve 11 yy'a tarihlenebilir. Böylece kilisenin M.S 5. -11. Yüzyıl arasındaki zaman dilimine tarihlenebilecek kilisenin üç ana evresi de kendi içinde alt evrelere ayrılmaktadır. Kilisenin üç ana evresinde de antik yapılardan getirilmiş olan devşirme malzeme kullanılmıştır. Kazılar sırasında gün ışığına çıkartılan insan figürlü, bitkisel ve geometrik motiflere sahip duvar resimleri geometrik desenli mozaik tavanlar, mimari parçalar ayinle ilgili diğer buluntular ve çanak çömlek parçaları değerlendirildiğinde Hacımusalar Kilisesinin Elmalı bölgesinde yerel öneme sahip bir kilise olmasından çok önemli bir dini merkez olması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Antik dönem piskopos listelerinde Choma’nın da piskoposluk merkezi yer almış olması bu görüşü desteklemektedir.

Antik tarihçilerin bahsetmediği bu yerleşmeden
Hacımusaların Roma Dönemi öncesi adı bilinmemektedir. sadece Plinius bahseder ve eski Lykia birliğinden gelişmiş olan Koinon’un (eyalet birliği) yer aldığı otuz altı kent ve kentçikten biri olduğunu söyler, Bu bağlamda Choma adının yunanca '' yığma toprak tepe'' anlamını taşıması, Hacımusaların Klasik dönemde de höyük görüntüsüne sahip olduğunu göstermektedir.

Kaynakça:
antalya.ktb.gov.tr