Blaundus Antik Kenti - Uşak, Sülümenli köyü
Blaundos, Makedon Krallığı döneminde kurulan antik şehir. Günümüzde Uşak ilinin yaklaşık 40 km güneyinde Sülümenli köyü sınırı içerisinde yer almaktadır.
MÖ 334'te Makedonyalılar tarafından kurulan antik kent Lidya bölgesinde Frigya sınırına yakın bir bölgededir. Bergama Krallığı döneminde askeri bir şehir olan yerleşim, Roma ve Bizans dönemlerinde de stratejik önemdeki konumunu korumuştur.[1] Kentin adının Blaundos olduğu, 1845 yılında W.J. Hamilton tarafından Ulubey' den gelen yazıtı bulması ve yazıtta "Blaundeon Makedonan (Makedonyalı Blaunduslar)" yazmasıyla anlaşılmıştır. Büyük İskender' in ölümünden sonra krallığın generalleri arasında bölünmesiyle bölge I. Antigonos Monophtalmos' un yönetimine geçti. Bergama Krallığının sınır şehri olan Blaundos, MÖ 189 yılında Roma İmparatorluğunun denetimine girdi. Bu dönemde de önemini koruyan kent, MS 5. yüzyılda Sebaste piskoposluk merkezine bağlandı[2]. Şehrin sembolü çifte attır. Yerleşimle ilgili son kayıtlar 12. yüzyıldan kalmadır.
Kent düz bir burunda, üç tarafı derin ve dik vadiyle çevrili bir yarımada üzerine kurulmuştur. Kentin merkezinin üç tarafı vadiyle çevrili olduğundan kente giriş kuzeydeki kuleli kapıdan sağlanmaktaydı. Giriş kapısı iki büyük kuleden yapılmış olup, kuleler girişin kemerli üst yapısına kadar yıkılmıştır. Surların dışında, yamaca yapılmış olan tiyatro binasından günümüze oturma sıralarından küçük bir bölümü ulaşabilmiştir. Kent içinde İon tarzında yapılmış bir tapınak ve çeşitli büyüklükte yapılar bulunmaktadır. Kentin kuzeyinde nekropol alanı ile doğusundaki vadide kaya mezarları yer almaktadır. Kentte tamamı 14 adet olan, ancak bir tanesi ayakta kalmış kemer vardır.
Uşak ili ve çevresi, Ege Bölgesi’ni Anadolu’nun içlerine bağlayan güzergah üzerinde yer alması sebebiyle çağlar boyunca stratejik bir öneme sahip olmuştur. Sınırları içerisinde bu çok kültürlü coğrafya, arkeolojik değerleri bünyesinde barındırır ki Blaundus antik kenti de bunlardan bir tanesidir. Antik kent, Uşak ilinin 30 km güneyindeki Ulubey ilçesine bağlı Sülümenli köyünün yaklaşık 2 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Blaundus, Frigya ve Lidya bölgeleri arasında yer alır. Bundan dolayı farklı kültürlerden etkilenmiş ve gelişip şekillenmiştir.
Ulubey Kanyonu
Uşak ilinin en büyük turizm potansiyeline sahip bir doğa harikası olan Ulubey (Büyük Uşak) Kanyonları’nın içinde olduğundan en fazla ziyaretçi çeken antik kenttir. Ulubey Kanyonu, ABD’deki Arizona Eyaleti sınırları içerisinde bulunan Büyük Kanyon’dan sonra dünyanın en büyük 2. kanyonudur. Derin bir kanyonla üç tarafı çevrelenen bir yarımada görüntüsündeki tepenin üstünde ve yamaçlarında kurulan kent, bulunduğu bu konumuyla doğal bir savunma sistemine sahiptir. Yüzeyde kentin kalıntıları 820-520m genişliğinde yayılmış bulunmaktadır. Kent, 1. derece sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Blaundus Adı
“Blaundus” adının yerli Luvi diline dayandığı ve “Asmalı, Asması Bol” gibi anlamlara geldiği ileri sürülmektedir. Diğer taraftan kentin adının “tepe” anlamına gelen Grekçe bir kökten türetildiği de kabul edilir. Yazıtlara, sikkelere ve antik kaynaklara bakıldığında, kentin adının farklı biçimlerde yazıldığı bilinmektedir. Adının geçtiği en erken kayıtlar sikkelerdir. Helenistik dönem sikkelerinde adı “Mlaundos” olarak geçmektedir. Mlaundos adının yerli Anadolu dilinden türetildiği ve daha sonra Grekçe’ye uydurularak “Blaundus” şeklini aldığı öne sürülmektedir. Fakat Roma çağı boyunca sikkeler üzerinde kentin adı “Blaundeon” olarak geçmektedir. Ünlü coğrafyacı Strabon, ünlü bilgin Batlamyus ve İtalyan bilimci Ptolemaios, Blaundos adından eserlerinde bahsetmiştir. 1845 yıllında Hamilton’un bu kentten geldiği bilinen bir yazıtı bulmasıyla antik kentin adının Blaundus olduğu kesinleşmiştir.
Kentin Tarihçesi
MÖ 333’de Perslerin Batı Anadolu toprakları üzerindeki hakimiyetine son veren Büyük İskender, generallerinden I. Antigonos Monophtalmos’u Frigya bölgesi valisi olarak görevlendirmiştir. İskender’in MÖ 323 yılında Babil’de ölümünden sonra fethettiği tüm topraklar generalleri arasında paylaştırılmıştır. Uşak civarının da içinde bulunduğu topraklar I. Antigonos’ta kalmaya devam etmiştir. MÖ 301’de bugünkü Afyonkarahisar’ın Çay ilçesi yakınlarında yapılan İpsos Savaşı’nda, artık 80 yaşında olan Antigonos’un ölümüyle Anadolu’nun büyük bölümü, Büyük İskender’in Trakya valisi Lysimachos’un egemenliğine girmiştir.
Bu üç kral da Makedonya kökenlidir. Blaundus yakınlarında ele geçmiş olan ve üzerinde “Makedonyalı Blaundoslular” yazan yazıta dayanılarak, kentin MÖ 4. yüzyılın son çeyreği ya da MÖ 3. yüzyılın ilk çeyreği içinde kurulduğu düşünülmüştür. Kentin kuruluşu ve Roma dönemi öncesi tarihsel süreci hakkında bilgiler yeterli olmamakla birlikte, günümüze kadar korunmuş kalıntılar kentin tarihinin en azından Helenistik döneme kadar uzandığını göstermektedir.
Tiyatro
Blaundos, MÖ 188’deki Apameia barışıyla Bergama Krallığı’na dahil olur. MÖ 133’den itibaren Roma’nın tüm Anadolu’ya egemen olmasıyla yeni bir döneme girmiştir. Buluntulardan ve yazıtlardan anlaşıldığı kadarıyla kentin en parlak dönemini MS 1. yüzyılda yaşamış olma ihtimali yüksektir. Ancak MS 60’larda meydana gelen depremle hasar görmüştür. MS 396 yılından sonra Arcadius’un düzenlediği kanunla dış tehditlere karşı mecburi kent surları yapılmıştır.
Büyük Mabet
Derin vadilerle çevrili bir yarımada üzerinde yer alan kentin önemli yapıları arasında kale, tapınaklar, tiyatro, stadyum ve kaya mezarları bulunmaktadır. Kentin bazı kalıntıları günümüze kadar gelebilmiştir. Helenistik dönemde inşa edilen kuzey surlarının giriş kapısı kemeri, darphane bölümleri, idari binalar, sur duvarlarının bazı bölümleri, İon tarzındaki mabet kentin ortasında yer alan ve Roma İmparatoru Claudius’un mabedi, yalnızca bir tarafında oturma kademeleri olan stadyum örnek olarak verilebilir. Tiyatro binası, şehir surlarının dışında yamaca inşa edilmiştir. Tiyatronun sahnesi tamamen yıkılmıştır. Oturma sıralarının bir kısmı sağlam kalmıştır.
Kaynakça:
Wikipedia
1 ^ "Ulubey Tarihinden" Turan Akkoyun
2 ^ "1995 Yılı Blaundos(Sülümenli) Kazısı/Kazım Akbıyıkoğlu" 7. Müze kurtarma Kazıları Semineri, 8-10 Nisan 1996, Kuşadası
antiktarih.com
Ümran Ozan Karahan, “Eskiçağ’da Uşak ve Çevresi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Konya, 2015.
Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı, Uşak İl Raporu, 2007.
Birol Can, Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, İstanbul, 2017.
Uşak Belediyesi Web sitesi.
MÖ 334'te Makedonyalılar tarafından kurulan antik kent Lidya bölgesinde Frigya sınırına yakın bir bölgededir. Bergama Krallığı döneminde askeri bir şehir olan yerleşim, Roma ve Bizans dönemlerinde de stratejik önemdeki konumunu korumuştur.[1] Kentin adının Blaundos olduğu, 1845 yılında W.J. Hamilton tarafından Ulubey' den gelen yazıtı bulması ve yazıtta "Blaundeon Makedonan (Makedonyalı Blaunduslar)" yazmasıyla anlaşılmıştır. Büyük İskender' in ölümünden sonra krallığın generalleri arasında bölünmesiyle bölge I. Antigonos Monophtalmos' un yönetimine geçti. Bergama Krallığının sınır şehri olan Blaundos, MÖ 189 yılında Roma İmparatorluğunun denetimine girdi. Bu dönemde de önemini koruyan kent, MS 5. yüzyılda Sebaste piskoposluk merkezine bağlandı[2]. Şehrin sembolü çifte attır. Yerleşimle ilgili son kayıtlar 12. yüzyıldan kalmadır.
Kent düz bir burunda, üç tarafı derin ve dik vadiyle çevrili bir yarımada üzerine kurulmuştur. Kentin merkezinin üç tarafı vadiyle çevrili olduğundan kente giriş kuzeydeki kuleli kapıdan sağlanmaktaydı. Giriş kapısı iki büyük kuleden yapılmış olup, kuleler girişin kemerli üst yapısına kadar yıkılmıştır. Surların dışında, yamaca yapılmış olan tiyatro binasından günümüze oturma sıralarından küçük bir bölümü ulaşabilmiştir. Kent içinde İon tarzında yapılmış bir tapınak ve çeşitli büyüklükte yapılar bulunmaktadır. Kentin kuzeyinde nekropol alanı ile doğusundaki vadide kaya mezarları yer almaktadır. Kentte tamamı 14 adet olan, ancak bir tanesi ayakta kalmış kemer vardır.
Uşak ili ve çevresi, Ege Bölgesi’ni Anadolu’nun içlerine bağlayan güzergah üzerinde yer alması sebebiyle çağlar boyunca stratejik bir öneme sahip olmuştur. Sınırları içerisinde bu çok kültürlü coğrafya, arkeolojik değerleri bünyesinde barındırır ki Blaundus antik kenti de bunlardan bir tanesidir. Antik kent, Uşak ilinin 30 km güneyindeki Ulubey ilçesine bağlı Sülümenli köyünün yaklaşık 2 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Blaundus, Frigya ve Lidya bölgeleri arasında yer alır. Bundan dolayı farklı kültürlerden etkilenmiş ve gelişip şekillenmiştir.
Ulubey Kanyonu
Uşak ilinin en büyük turizm potansiyeline sahip bir doğa harikası olan Ulubey (Büyük Uşak) Kanyonları’nın içinde olduğundan en fazla ziyaretçi çeken antik kenttir. Ulubey Kanyonu, ABD’deki Arizona Eyaleti sınırları içerisinde bulunan Büyük Kanyon’dan sonra dünyanın en büyük 2. kanyonudur. Derin bir kanyonla üç tarafı çevrelenen bir yarımada görüntüsündeki tepenin üstünde ve yamaçlarında kurulan kent, bulunduğu bu konumuyla doğal bir savunma sistemine sahiptir. Yüzeyde kentin kalıntıları 820-520m genişliğinde yayılmış bulunmaktadır. Kent, 1. derece sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Blaundus Adı
“Blaundus” adının yerli Luvi diline dayandığı ve “Asmalı, Asması Bol” gibi anlamlara geldiği ileri sürülmektedir. Diğer taraftan kentin adının “tepe” anlamına gelen Grekçe bir kökten türetildiği de kabul edilir. Yazıtlara, sikkelere ve antik kaynaklara bakıldığında, kentin adının farklı biçimlerde yazıldığı bilinmektedir. Adının geçtiği en erken kayıtlar sikkelerdir. Helenistik dönem sikkelerinde adı “Mlaundos” olarak geçmektedir. Mlaundos adının yerli Anadolu dilinden türetildiği ve daha sonra Grekçe’ye uydurularak “Blaundus” şeklini aldığı öne sürülmektedir. Fakat Roma çağı boyunca sikkeler üzerinde kentin adı “Blaundeon” olarak geçmektedir. Ünlü coğrafyacı Strabon, ünlü bilgin Batlamyus ve İtalyan bilimci Ptolemaios, Blaundos adından eserlerinde bahsetmiştir. 1845 yıllında Hamilton’un bu kentten geldiği bilinen bir yazıtı bulmasıyla antik kentin adının Blaundus olduğu kesinleşmiştir.
Kentin Tarihçesi
MÖ 333’de Perslerin Batı Anadolu toprakları üzerindeki hakimiyetine son veren Büyük İskender, generallerinden I. Antigonos Monophtalmos’u Frigya bölgesi valisi olarak görevlendirmiştir. İskender’in MÖ 323 yılında Babil’de ölümünden sonra fethettiği tüm topraklar generalleri arasında paylaştırılmıştır. Uşak civarının da içinde bulunduğu topraklar I. Antigonos’ta kalmaya devam etmiştir. MÖ 301’de bugünkü Afyonkarahisar’ın Çay ilçesi yakınlarında yapılan İpsos Savaşı’nda, artık 80 yaşında olan Antigonos’un ölümüyle Anadolu’nun büyük bölümü, Büyük İskender’in Trakya valisi Lysimachos’un egemenliğine girmiştir.
Bu üç kral da Makedonya kökenlidir. Blaundus yakınlarında ele geçmiş olan ve üzerinde “Makedonyalı Blaundoslular” yazan yazıta dayanılarak, kentin MÖ 4. yüzyılın son çeyreği ya da MÖ 3. yüzyılın ilk çeyreği içinde kurulduğu düşünülmüştür. Kentin kuruluşu ve Roma dönemi öncesi tarihsel süreci hakkında bilgiler yeterli olmamakla birlikte, günümüze kadar korunmuş kalıntılar kentin tarihinin en azından Helenistik döneme kadar uzandığını göstermektedir.
Tiyatro
Blaundos, MÖ 188’deki Apameia barışıyla Bergama Krallığı’na dahil olur. MÖ 133’den itibaren Roma’nın tüm Anadolu’ya egemen olmasıyla yeni bir döneme girmiştir. Buluntulardan ve yazıtlardan anlaşıldığı kadarıyla kentin en parlak dönemini MS 1. yüzyılda yaşamış olma ihtimali yüksektir. Ancak MS 60’larda meydana gelen depremle hasar görmüştür. MS 396 yılından sonra Arcadius’un düzenlediği kanunla dış tehditlere karşı mecburi kent surları yapılmıştır.
Büyük Mabet
Derin vadilerle çevrili bir yarımada üzerinde yer alan kentin önemli yapıları arasında kale, tapınaklar, tiyatro, stadyum ve kaya mezarları bulunmaktadır. Kentin bazı kalıntıları günümüze kadar gelebilmiştir. Helenistik dönemde inşa edilen kuzey surlarının giriş kapısı kemeri, darphane bölümleri, idari binalar, sur duvarlarının bazı bölümleri, İon tarzındaki mabet kentin ortasında yer alan ve Roma İmparatoru Claudius’un mabedi, yalnızca bir tarafında oturma kademeleri olan stadyum örnek olarak verilebilir. Tiyatro binası, şehir surlarının dışında yamaca inşa edilmiştir. Tiyatronun sahnesi tamamen yıkılmıştır. Oturma sıralarının bir kısmı sağlam kalmıştır.
Kaynakça:
Wikipedia
1 ^ "Ulubey Tarihinden" Turan Akkoyun
2 ^ "1995 Yılı Blaundos(Sülümenli) Kazısı/Kazım Akbıyıkoğlu" 7. Müze kurtarma Kazıları Semineri, 8-10 Nisan 1996, Kuşadası
antiktarih.com
Ümran Ozan Karahan, “Eskiçağ’da Uşak ve Çevresi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Konya, 2015.
Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı, Uşak İl Raporu, 2007.
Birol Can, Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak, İstanbul, 2017.
Uşak Belediyesi Web sitesi.
Yorumlar
Yorum Gönder