Karaz Höyük - Erzurum, Karaz köyü

Karaz Höyük, Erzurum il merkezinin yaklaşık 16 km. batı – kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Yaklaşık 200 metre çapındaki tepe 16 metre yüksekliktedir. Karasu Çayı'nın suladığı ovanın kuzeyindedir.[2]

Karaz'da ilk kazılar 1942-44 yılları arasında Türk Tarih Kurumunca gerçekleştirilmiştir. Kazılar sonucunda, Osmanlı, Bizans, Demir Çağı ve İlk Tunçkaraz Çağı kültürlerinin varlıkları saptanmıştır. Karaz'ın en ilginç yanı M.Ö. 3000'li yıllar olarak tarihlendirilen Filistin'deki Kirbet ve Kerak yerleşimlerinde görülen kabartma bezekli çanak çömleklerin benzerlerinin burada İlk Tunç Çağında kullanılmaya başladığının saptanmasıdır. Kazılarda bulunan çanak çömlekler siyah astarlı, çok parlak perdahlı, geometrik çizgilerle kaplıdır. Bü tür kaplar tüm Doğu Anadolu'daki yerleşim yerlerinde de bulunmuştur ve Karaz Çanak Çömlek Kültürü adı verilmiştir. Karaz kültürü yukarıda da bahsedildiği üzere Filistin'e kadar yayılmıştır.

İlk Tunç Çağında, tarım ve özellikler hayvancılıkla uğraşan Karaz halkı, taş temelli, kerpiç duvarlı ve dün damlı binalar inşa etmişlerdir.

Kazılar

Höyük ilk kez 1941 yılında H. Örs tarafından saptanmıştır. Daha sonra 1942 ve 1944 yıllarında Türk Tarih Kurumu adına Dr. Hamit Zübeyir Koşay[3] ve Kemal Turfan başkanlığında kazılar yapılmıştır.[2][4]

Tabakalanma

Tepenin üç bölümünde yapılan sondajlarla saptanan tabakalanma Bizans Dönemi, Erken Tunç Çağı ve Geç Kalkolitik Çağ olarak verilmektedir.[2]

Buluntular

Kazılarda ele geçen buluntular arasında obsidiyen ve çakmak taşı bıçaklar, öğütme taşları, metal oraklar, metal hançer ve bıçaklar, baltalar, mızrak uçları ve iğneler sayılabilir.[5] Ancak en önem verilen buluntular, koyu yüzlü açkılı mal olarak da bilinen Karaz çanak çömleği buluntularıdır.[6]

Değerlendirme

Karaz Höyük'te ele geçen çanak çömlekler, Erken Transkafkasya Kültürü olarak da bilinen (bazı kaynaklarda Yanık Kültürü, Khirbet Kerak Kültürü, Doğu Anadolu'nun Bakır Çağı olarak geçer[7]) Karaz Kültürü'ne ait ilk buluntulardandır. Kültürün en eski yerleşmeleri Doğu Anadolu'da, Erzurum ve çevresidir.[8] Doğu Anadolu'da Geç Kalkolitik Çağ ve Erken Tunç Çağ'ı boyunca gelişen Karaz Kültürü buluntuları ele geçen diğer yerleşimler arasında Pulur Höyük ve Güzelova Höyük[5], Sos Höyük ve Büyüktepe Höyük sayılabilir. Karaz Kültürü'nün etnik kökeninin Hurri olduğu kabul edilmektedir.[9]

Özel kaynakça

1^ TAY – Yerleşme Ayrıntıları

2^ a b c TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları

3^ Türkiye Kültür Portalı

4^ "Arkeolojik merkezler". 10 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2012.

5^ a b Veli Ünsal, Sh.: 400

6^ Veli Ünsal, Sh.: 401

7^ Veli Ünsal, Sh.: 399

8^ Veli Ünsal, M.Ö. III. Binde Kuzeydoğu Anadolu' Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 3, Sh.: 399

9^ Betül Şenbak, Sh.: 16

Genel Kaynakça

Yrd. Doç. Dr. Veli Ünsal, MÖ III. Binde Kuzeydoğu Anadolu Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 1/3 (2008)

Betül Şenbak, Şiran ve Çevresi Höyük ve Kaya Mezarları – Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi